Cách trung tâm TP.HCM chỉ hơn 300m đường chim bay nhưng bán đảo Thủ Thiêm nằm khá biệt lập. Đối nghịch với sự hiện đại, sầm uất phía bên kia bờ sông Sài Gòn, Thủ Thiêm chỉ có những con đường nhỏ hẹp, nhà cửa lụp xụp.
Trong khi đó, bán đảo này có vị thế đắc địa với 3 mặt đều tiếp xúc với trung tâm thành phố. Các chuyên gia đánh giá đây là cảnh quan lý tưởng mà nhiều nước trên thế giới mơ ước để phát triển đô thị trung tâm, tài chính quốc tế. Từ giữa thế kỷ trước, người Sài Gòn đã nhận ra vị trí thiên phú của Thủ Thiêm nhưng vùng đất vẫn nằm chờ cơ hội bởi chưa có cách kết nối đôi bờ.
Để xóa thế ốc đảo, xây dựng Thủ Thiêm thành khu đô thị hiện đại bậc nhất Đông Nam Á, TP.HCM quyết định đề nghị nối đôi bờ sông. Song, câu hỏi đặt ra là "vượt sông Sài Gòn như thế nào?".
Cuối cùng, sau nhiều lần cân nhắc và tham khảo ý kiến từ các chuyên gia Nhật Bản, Chính phủ quyết định cho TP.HCM làm hầm Thủ Thiêm.
Công trình kiến trúc đặc biệt dưới lòng sông
Hầm Thủ Thiêm là một kiến trúc đặc biệt, nằm dưới lòng sông Sài Gòn, trực thuộc đại lộ Đông Tây với điểm đầu nằm ở Quận 1 và điểm cuối là khu đô thị mới Thủ Thiêm thuộc Quận 2. Sau 7 năm xây dựng, hầm Thủ Thiêm đã chính thức đi vào hoạt động từ tháng 11/2011. Công trình được vinh danh là hầm vượt sông hiện đại nhất Đông Nam Á. Ngoài việc nối liền Quận 2 với Quận 1, hầm Thủ Thiêm còn kết nối các quận lân cận như Quận 7, quận Bình Thạnh, Quận 4, giúp rút ngắn thời gian đi lại.
Hầm có tổng chiều dài 1.490m, bao gồm 3 đoạn chính là: Hầm dẫn phía TP. HCM, có tổng chiều dài 585m; hầm dẫn phía Thủ Thiêm có tổng chiều dài 535m; hầm dìm bao gồm 4 đốt hầm có tổng chiều dài 370m.
Hầm rộng hơn 33m và cao gần 9m. Hầm có hai chiều xe, mỗi chiều có 3 làn gồm 2 làn ô tô và 1 làn xe máy, tốc độ xe máy 40km/h, ô tô 60km/h. Hầm có quy mô mặt cắt ngang rộng 33,3m với hai lốt thoát hiểm và hai hướng lưu thông 6 làn xe, vận tốc thiết kế 60 km/giờ. Theo Ban quản lý dự án đầu tư công trình giao thông đô thị TP, hầm Thủ Thiêm được thiết kế cho 45.000 ô tô và 15.000 xe gắn máy lưu thông/ngày.
Phía trong hầm Thủ Thiêm, công tác an toàn giao thông vẫn được duy trì, chất lượng công trình cũng được kiểm soát 24/24. Có 140 người, chia làm 3 ca theo dõi hầm hàng ngày qua 54 camera. Chỉ cần có một trục trặc, lỗi kỹ thuật nhỏ sẽ lập tức có đội phản ứng nhanh xuất hiện. Hàng ngày, công nhân sẽ lau chùi, quét dọn trong hầm để đảm bảo khả năng bắt sáng, an toàn cho phương tiện đi lại.
Hầm Thủ Thiêm được xây dựng góp phần quan trọng trong việc giải quyết tình trạng ùn tắc giao thông, tạo con đường ngắn nhất nối trung tâm thành phố với khu đô thị mới Thủ Thiêm, tạo bước đột phá trong quy hoạch giao thông đô thị, mở cánh cửa về phía Đông thành phố.
Đường hầm Thủ Thiêm được xây dựng như thế nào?
Hầm Thủ Thiêm được thiết kế có tuổi thọ vận hành 100 năm và chịu được động đất cấp 7. Với công nghệ hầm dìm lần đầu tiên được áp dụng tại Việt Nam, các đốt hầm bằng bê tông nguyên khối được đúc sẵn ở một bể cách xa công trường. Sau đó lần lượt đưa về khu vực thi công, dìm chúng xuống lòng sông để nối kết với nhau.
Đầu tiên là thi công đường dẫn 2 đầu bờ sông bằng công nghệ đào lấp. Gồm các vách tường, đường dẫn mặt đường xuống lòng sông với 2 mặt cắt để tiếp cận với các đốt hầm sẽ được dìm sau này.
Một bể đúc rộng hơn 6 ha cũng được xây dựng tại xã Phước Khánh, huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai (cách Thủ Thiêm 22 km) như một âu thuyền để có thể cùng lúc đúc 4 đốt hầm. Mỗi đốt dài 93m, cao 9m, rộng 33m, dày 2m và nặng 27.000 tấn - tương đương tòa nhà 25 tầng.
Song song đó, hơn 450.000 m3 bùn dưới đáy sông Sài Gòn được nạo vét và xây sẵn móng để đặt các đốt hầm. Việc này giống như đào một con kênh dưới đáy sông Sài Gòn, tại vị trí sâu nhất (vũng quay tàu Mỹ Cảnh). Ở độ sâu 15m tính từ mặt nước, các công nhân đào thêm 12m nữa để đạt độ sâu 27m và rộng 100m.
Các đốt hầm sau khi đúc xong phải bịt kín 2 đầu bằng những kết cấu thép. Trong bụng đốt hầm có 8 bể thép và hệ thống máy bơm để bơm nước sông vào ra trong quá trình kéo đốt hầm, đồng thời điều khiển trọng lượng đốt hầm để vừa nổi nhưng lại có thể chìm dần xuống đáy sông theo lượng nước bơm vào.
Khi đã sẵn sàng cho việc lai dắt, đập ngăn cách bãi đúc với sông Đồng Nai bị phá vỡ cho nước tràn vào. Trong 2 giờ, đốt hầm nặng 27.000 tấn như viên gạch rỗng sẽ nổi lên, nằm cân bằng trên mặt nước và nhô lên khoảng 0,2 m.
Việc lai dắt 4 đốt hầm vượt 22 km đường sông từ Nhơn Trạch (Đồng Nai) về vị trí dìm (Thủ Thiêm, TP.HCM) trong điều kiện dòng chảy phức tạp, nhiều khúc quanh nguy hiểm, là thử thách rất lớn với đội ngũ kỹ thuật. Mỗi sơ suất nhỏ trong quá trình lai dắt có thể dẫn đến những hiểm họa khôn lường. Các kỹ sư thậm chí phải tính đến tình huống đốt hầm bị cày dưới lòng sông thì phải phá vỡ nó để đảm bảo an toàn cho tàu thuyền qua lại sau này.
Việc dìm và lắp đặt 4 đốt hầm dưới đáy sông Sài Gòn trong điều kiện dòng nước chảy xiết, không gian thao tác chật hẹp cũng là thử thách không nhỏ.
Việc khó nhất lúc này là cho 2 mặt cắt ngang của đốt hầm và đường dẫn khớp vào nhau. Sai số cho phép để 2 mặt cắt dính với nhau chỉ có 10 mm. Vì vậy, để tính toán chính xác phải có 20 thợ lặn xuống lòng sông kiểm tra lưu tốc dòng chảy, liên tục 30 phút một lần.
Để đảm bảo an toàn, quá trình lai dắt và dìm các đốt hầm phải huy động tổng lực 1.500 người thuộc 16 cơ quan đơn vị, từ lãnh đạo TP.HCM đến các sở ban ngành. Toàn bộ giao thông thủy bị cô lập trong 2 ngày.
Quá trình thi công, hàng loạt vết thấm xuất hiện khi đúc và dìm các đốt hầm làm dấy lên lo ngại về sự an toàn. Tuy nhiên, sự cố này đã được đội ngũ chuyên gia trong nước và quốc tế xử lý, giám sát chặt chẽ.
Chuyên gia hàng đầu Nhật Bản - người từng làm 50 hầm dìm trên thế giới - cho rằng dòng chảy sông Sài Gòn phức tạp, khác hẳn ở vịnh và biển, là thách thức lớn nhất khi tính toán việc thi công hầm Thủ Thiêm. Trong khi đó, thời gian xử lý nhiều công đoạn phải tính bằng giây, cả quá trình dìm và lắp đặt mỗi đốt hầm diễn ra liên tục 15-20 tiếng, kéo dài từ 4-5h sáng đến tận nửa đêm khiến các kỹ sư và công nhân lúc nào cũng trong trạng thái căng thẳng.
Cuối cùng, sau hơn 3.000 ngày thi công không ngừng nghỉ, chiều 20/11/2011, hầm Thủ Thiêm khánh thành, Đại lộ Đông Tây được thông xe toàn tuyến.
Công trình giúp thời gian di chuyển từ bờ đông sang tây sông Sài Gòn còn hơn một phút, rút ngắn quãng đường từ trung tâm TP.HCM về các tỉnh miền Tây, miền Đông. Dự án đã hiện thực giấc mơ kết nối đôi bờ sông Sài Gòn của người dân thành phố bao đời nay. Đây cũng là tiền đề bán đảo Thủ Thiêm thành trung tâm tài chính, thương mại, dịch vụ... của khu vực trong tương lai.
Cận cảnh cầu vượt sông dài nhất Việt Nam tổng vốn 137 triệu USD, là cầu bê tông cốt thép vĩnh cửu
